|
لاَ يُكَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَهَا
(Аллоҳ ҳеч бир жонни тоқатидан ташқари нарсага таклиф қилмайди) яъни, Аллоҳ фақат қўлдан келадиган ишларга буюради. Қўлдан келиш тоқатнинг охирги чегарасигача бориш эмас. Аллоҳ Таоло бизга буюрган намоз, рўза каби амаллар учун тоқатимизнинг охирги палласигача сарфлашимиз шарт эмас. Биз бундай амалларни бизга буюрилганидан ҳам кўпроқ қилиб бажара оламиз. Лекин Аллоҳ бизга тоқатимизнинг охирги нуқтасигача кетадиган амалларни эмас, қўлимиздан келадиган амалларни буюрди.
(لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ (ҳар кимнинг) қилган (яхши) амали ўзи учундир ва (ёмон) амали ҳам ўзининг бўйнигадир) яъни, очиқ қилинган ишлар учун ҳисоб олади. Яхши бўлса, мукофот, ёмон бўлса, жазо беради. (Кўнгилдан ўтган ўйларни эса кечиради).
Ибн Жарир Ибн Аббос р.а.дан ривоят қилади:
لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ
Қўл, тил ва оёқ амали.
Бу оят мусулмонлар учун фараж бўлди. Чунки Аллоҳ Таоло уларнинг дилларидан ўтадиган ўйларни кечирди. Зеро, Аллоҳ уларга фақат қўлларидан келадиган ишларнигина буюрди. Уларни фақат ташқи амалларидангина ҳисоб олади. Дилларидаги шаръий ҳукмларга алоқадор бўлган ўйларни кечирди. Эътиқод эса қатъий тасдиқ бўлиб, унинг ўрни қалбдир. Агар унга шак-шубҳа аралашса, юқорида айтиб ўтганимиздек, ҳисоб олинади ва жазо берилади. Ақидадан бошқа шаръий ҳукмларга алоқадор ишларда эса Аллоҳ дилдан ўтадиган ўйларни кечирди.
لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ
Юқорида айтиб ўтганимиздек,
لاَ يُكَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَهَا لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ
ояти Аллоҳ Таолонинг
وَإِن تُبْدُواْ مَا فِي أَنفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحَاسِبْكُم بِهِ اللّهُ
деган оятини насх қилади.
(لَهَا مَا كَسَبَتْ ) Яъни, қилган яхши амали ўзининг фойдасига.
(وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ ) яъни, қилган ёмон амали ўзининг зарарига.
Оятда яхшиликка нисбатан касб сўзи, ёмонликка нисбатан эса иктисоб сўзи хосланяпти (қўлланяпти). Бунинг ўзига хос мазмуни бор: Ифтиол бобидаги иктисоб сўзи қаттиқ берилиш маъносини ифодалайди. Ёмонлик шаҳватларга, истак-хоҳишларга алоқадор бўлгани учун нафс унга қаттиқроқ интилади. Эзгуликка эса у қадар интилмайди. Пайғамбар с.а.в. айтадилар:
«حُفَّتْ الْجَنَّةُ بِالْمَكَارِهِ وَحُفَّتْ النَّارُ بِالشَّهَوَاتِ»
223-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232